ekonominin varsayımları Ⅰ

Ekonomistler, tüketicilerin faydalarını (utility), firmaların kârlarını (profit) maksimize etmeye çalıştığını varsayar. Birçok insan bu varsayımın gerçekçi olmadığını düşünür en başta. Firmaların kârlarını maksimize etmeye çalıştığını varsaymak hadi neyse de insanların sabahtan akşama bi şeyleri maksimize etmeye çalışıp durduklarını varsaymak çoğu insan için tam bi gerçek dışılıktır. Ama ekonomistler şöyle düşünüyor: İnsanlar bi şeyi maksimize ediyormuş gibi davranıyorsa onların gerçekten o şeyi maksimize ettiğini varsaymamız onların davranışlarını anlamamızda işe yarar. Nobel ödüllü ekonomist Milton Friedman bunu şu şekilde ifade ediyor:

• Consider the problem of predicting the shots made by an expert billiard player. It seems not at all unreasonable that excellent predictions would be yielded by the hypothesis that the billiard player made his shots as if he knew the complicated mathematical formulas that would give the optimum directions of travel, could estimate accurately by eye the angles, etc., describing the location of the balls, could make lightning calculations from the formulas, and could then make the balls travel in the direction indicated by the formulas. Our confidence in this hypothesis is not based on the belief that billiard players, even expert ones, can or do go through the process described; it derives rather from the belief that, unless in some way or other they were capable of reaching essentially the same result, they would not in fact be expert billiard players.

Şöyle tercüme etmeye çalıştım:

• Usta bir bilardo oyuncusunun vuruşlarını tahmin etme problemini düşünün. Mükemmel tahminlerin şu hipotezle yapılması hiç de mantıksız değildir: Oyuncu, vuruşlarını, topların optimum hareketini sağlayacak karmaşık matematik formülleri biliyormuş, topların yerlerini belirten açıları vs gözüyle tam olarak kestirebiliyormuş, bu formüllerden ışık hızında hesaplamalar yapabiliyormuş ve bu hesaplara göre topları hareket ettirebiliyormuş gibi yapar. Bu hipoteze güvenmemizin nedeni oyuncuların, usta olanların bile, vuruşlarını böyle yapabilmesi değil, öyle veya böyle bir şekilde bunu yapamasalardı, aynı sonuca ulaşamasalardı zaten müthiş oyuncular olamazlardı diye düşünmemizdir.

Herkes ekonominin varsayımlarında bir(az) saçmalık, gerçek dışılık var der; ama kimse o varsayımları böyle güzel savunamaz. Adam boşuna Nobel ödülü almamış!