resesyon ihtimali

17 Mayıs 2022

Türkçeye iş döngüsü veya iş devri olarak çevrilen business cycle'ın tanımı şudur: business cycle describes the rise and fall in production output of goods and services in an economy. Business cycles are generally measured using the rise and fall in real gross domestic product.

Ekonomistler iş döngülerinin başını ve sonunu tahmin etmeye çalışırlar. Eğer hükümet ve iş dünyası bir resesyonun başını tahmin edebilirse, gereken önlemleri alır ve daha az sıkıntıyla bu dönemin atlatılmasını sağlar. Ekonomistlerin "gelecek yıl içinde, daha doğrusu önümüzdeki 4 çeyrek içinde" resesyon olabilir mi diye kullandıkları göstergelerden biri getiri farkıdır (yield spread). Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) 10 yıllık tahvil ile 3 aylık bononun getiri (faiz) farkı resesyon ihtimalini ölçmek için kullanılır. Şöyle ki normalde uzun vadeli faiz kısa vadeli faizden yüksektir. Ama resesyon beklentisi varsa ekonomiyi ısıtmak için Fed devreye girecek ve faizi indirecek demektir. Eğer Fed faiz indirecekse kısa vadeli faiz uzun vadeli faizden yüksek kalır. Yani örneğin bu gün %2 olan faiz gelecek yıl %1'e inecektir. Ters veya negatif getiri eğrisi (inverted yield curve) denen şey budur: uzun dönem faizin kısa dönem faizin altına düşmesidir.

Bu günlerde Fed'in para basmayı geç bırakması ve enflasyonun çok yükselmesi ve tam o sırada Rusya-Ukrayna savaşının başlaması nedeniyle enerji ve gıda fiyatlarının artmasıyla zaten yüksek olan enflasyonun biraz daha yükselmesi, Fed'in enflasyonda kontrolü kaybettiği ve bir resesyona yol açmadan enflasyonu düşüremeyebileceği yorumuna yol açıyor. Gerçekten ABD resesyona girecek mi? Aşağıdaki tablo, (10 yıllık)-(3 aylık) getiri farkı ile resesyon ihtimalini resmediyor. An itibarıyla fark −%1.90 olduğuna göre önümüzdeki 4 çeyrek içinde resesyon olma ihtimali %80'den çok %90'dan az. O halde ABD'nin 2023'ün 4. çeyreğine kadar resesyona girme ihtimali epey yüksek.

getiri farkı (%) resesyon ihtimali (%)

1.21 5

0.76 10

0.46 15

0.22 20

0.02 25

−0.17 30

−0.50 40

−0.82 50

−1.13 60

−1.46 70

−1.85 80

−2.40 90

Önümüzdeki aylarda ABD'de enflasyonun düşmesi bekleniyor, en azından yüksek baz etkisi nedeniyle bir düşüş olacak. Bu da faizleri etkileyecek. Önümüzdeki aylarda getiri spredi değişebilir ve resesyon ihtimali azalabilir ama şimdilik durum iyi değil. Şunu da eklemekte fayda var ki savaş nedeniyle savunma sanayisi canlanacağı için resesyon belki de hiç olmayacak.

---

20 Ağustos 2024

Yukardaki kısmı 17 Mayıs 2022'de yazmıştım. Düşük olan ihtimal gerçek oldu ve ABD henüz bir resesyona girmedi. Bu gün getiri farkı -%1.35. Dolayısıyla, bu getiri farkına göre önümüzdeki 4 çeyrek içinde resesyon olma ihtimali %60-%70 arasında! Yani hala tehlike geçmiş değil :-(. (Son yıllarda resesyon ihtimalini ölçmek amacıyla (10 yıllık)-(3 aylık) farkı yerine (10 yıllık)-(2 yıllık) farkı daha çok kullanılıyor.)

Şunu da tekrar etmekte fayda var ki benim bu yazıda belirttiğim sadece bir gösterge. Farklı göstergeleri takip ederek resesyon ihtimalini değerlendirmek mümkün. Örneğin, bazı büyük Amerikan bankaları resesyon ihtimalini %40 civarında görüyor. Hangi göstergeyi kullandıklarını bilmiyorum ama ellerinde bizim elimizdekinden daha çok veri olduğunu biliyorum.

Son olarak, ben ABD'nin resesyona girmeden enflasyonu %2 hedefine indireceğine inanıyorum. Yani iyimser taraftayım çünkü Fed gelecek ay faizi indirecek ve önümüzdeki aylarda eğer istihdam istediğinden fazla kötüleşirse faiz indirim miktarlarını artıracak ve resesyonu önlemeye çalışacak. Kaldı ki ABD'de işsizlik oranı geçen ay %4.3'e yükseldi, yani işsizlik öyle kontrolden çıkmış filan değil. Fed'in tam istihdam kabul ettiği aralık zaten %3.5-%4.5! Demek ki hala o bandın içindeyiz. Eğer bandın dışına çıkarsak Fed'in müdahaleleri artacak ve bu dönem resesyonsuz atlatılacak. Bunlar benim düşüncelerim. Zaman gösterecek.

Bu çerçevede bakacak olursak küresel piyasalar için savaş hariç büyük bir risk görmüyorum. Ağustos'un başında yaşanan çalkantıyı da bir ekonomi sıkıntısı olarak değil, bir piyasa sıkıntısı olarak okuyorum. Piyasa demek, ekonomi demek değildir. ABD'nin faiz indirmeye başlamasıyla Japonya, Çin ve Avrupa Birliği kaynaklı risklerin de azalacağını düşünüyorum. Zaten bu dördünü toplarsan dünya ekonomisinin 3'te 2'si ediyor!