Kendisine torbacı, piyasacı, ekonomist vb. diyen bir insan kütlesi var Türkiye'de. Bunları biraz tanıyalım.
Dolar/TL kuru nasıl mesela? Bakın dolar/lira değil, USD/TRY değil, AD/TL değil; dolar/TL! Ya iki paranın da adını yazarsın, ya ikisinin de uluslar arası kısaltmasını yazarsın, ya da ikisinin de Türkçe kısaltmasını yazarsın; ama birinin adını, diğerinin kısaltmasını yazmazsın, değil mi?
Dolar/TL demişken 'teelee' nasıl? Bi insan topluluğu neden kendi parasının adını değil de kısaltmasını söyler durur? Aslında yeni liradan (YTL) önce böyle bi şey pek yoktu. YTL döneminde yeeteelee diye diye ağızları alıştı herhalde ki bu teelee böyle yapıştı kaldı.
EUR/USD paritesine ne dersiniz? Mesela şöyle: yuro/dolar paritesi bu gün 1.03 oldu. Yani hem parite hem 1.03! Parite, eşitlik demek. O zaman 'yuro/dolar pariteye geldi' diyebiliriz, belki biraz zorlarsak 'yuro/dolar kuru pariteye geldi' de diyebiliriz ama yuro/dolar paritesi nedir Allah aşkına?
FED nasıl? Federal Reserve'ü kısaca FED diye yazıyorlar çünkü bunu bir kısaltma sanıyorlar, NATO gibi mesela.
Peki, yüzde 7 iyi mi? %7 değil, yüzde yedi hiç değil; yüzde 7! %7 yazmak daha kolay değil mi? Ya da bu işaretin, yani şunun %, bilinmemesinden mi çekiniyorlar? Öyle biri var mı gerçekten, % işaretini hiç görmemiş biri var mıdır?
Benim favorim "takip ediyor olacağız" ifadesi. Neden "yarın yapacağım" yerine "yarın yapıyor olacağım" dersin ki? Nedeni tercüme. Amerikancada "should be doing", "will be doing" şeklinde kullanımlar yaygındır. Bunlar da kötü tercüme kurbanı oluyorlar. Ayrıca, "izleyecez" yerine "izliyo olucaz" demenin daha havalı (cool) olduğunu düşünüyorlar ama böyle diyerek geri zekalarını ortaya çıkardıklarının farkında değiller. Bu kullanım gelecek zaman kipi ile de sınırlı değil, şimdiki zaman kipinde de var: yapıyo oluyoruz, merak ediyo oluyoruz vs.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nasıl? Cumhuriyeti olmamasına bir sürü saçma sapan neden uyduruyorlar. Neler duydu bu kulaklar! Cumhuriyet Merkez Bankası idi, sonra başına Türkiye kelimesi eklendi. Mesele bu, bu kadar. Bir de, Cumhuriyeti dense de bi şey olmaz. Yani bunların sandığı gibi çok kompleks, çok mana dolu nedenleri yoktu.
Bu da resmi bir sayfa: Bankanın unvanı neden "Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası"? Bakın neler yazıyor:
11 Haziran 1930 tarih ve 1715 sayılı Kanun (Mülga) ile Merkez Bankası "Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası" unvanı altında özel hukuk tüzel kişiliğine sahip ve özel sermayenin de katıldığı bir anonim ortaklık olarak kuruldu. Bu düzenlemeyle Devletten ayrı ve bağımsız olduğu hususuna özel bir önem verildi. Bu amaç çerçevesinde, Bankanın Kuruluş Kanunu tasarısında adı "Cumhuriyet Merkez Bankası" olarak öngörülmüşken, Türkiye Büyük Millet Meclisi Komisyonunda uluslararası ilişkiler de düşünülerek "Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası" olarak değiştirilmesine karar verildi. Bankanın bağımsızlığını vurgulama amacı güdülerek "Türkiye Cumhuriyeti" ibaresine ve kısaltılmış şekli olan "T.C."ye özellikle yer verilmedi. Kanun koyucu tarafından Bankanın devlete ait bir kuruluş; bir kamu kuruluşu olduğu izlenimi vereceği endişesiyle bundan özenle kaçınıldı. Halen yürürlükte bulunan 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun 1. maddesinde de, Bankanın anonim şirket ve özel hukuk tüzel kişiliği ile unvanı "Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası" olarak aynı şekilde korundu.
Nası ama? Bağımsızlığa vurgu yapılmışmış, özellikle TC ifadesine yer verilmemişmiş de mişmiş. O zaman şu bağımsız üst kurullar var ya -SPK, BDDK, BTK, EPDK gibi- hepsi yandı, hepsinin adında Cumhuriyeti ifadesi var, bağımsız olmadıkları ortaya çıktı.
Avrupa'daki doğal gaz fiyatlarından bahsederken fiyatı €/MWh olarak veriyorlar. Biz ne anlayacağız o fiyattan? Bizim doğal gaz fiyatı birimimiz o mu? Bizimki $/dam³ veya TL/dam³. Ne yapacağız, internetten arayacak mıyız x €/MWh kaç $/dam³ ediyor diye?
ABD'nin GSYİH büyümesi açıklanıyor ya, bizim torbacılar tutup 'ABD ikinci çeyrekte %6.6 büyüdü' diye veriyorlar. Halbuki orda büyüme rakamı bizdeki gibi aynı sıralı çeyrekler kıyaslanarak verilmiyor, ardışık çeyrekler kıyaslanıp yıllık hale getirilerek veriliyor ve dolayısıyla iki rakam arasında dünya kadar fark olabiliyor: 2021'in ikinci çeyreğinde %6.6 büyüme diye verdikleri, bizim hesaba göre %12.5 idi! (Konu ile ilgili yazım için: https://www.fatihteoman.net/post/amerika-cokuyor)
Biz napacaz bu torbacılarla bilmiyorum, çok endişeliyim. Aslında bazıları öğrenebiliyor. 'Fed' şeklinde yazmayı 10 yılda da olsa bazıları öğrenebildi. Cem Yılmaz'ın bir filmindeki ifade ile 'isteseler öğrenebilirler' yani, en azından bazıları.
Comments